Bảo tồn động vật hoang dã ở Vườn quốc gia U Minh Thượng

Vệ sinh chuồng trại cho cua đinh xong, anh Danh Ngọt - nhân viên trung tâm cùng hai nhân viên kéo chiếc xe ba gác vào rừng tìm chuối xiêm, bắt cá. Khoảng 2 tiếng sau, các anh mang khoảng 10 quầy chuối, một thùng cá về chất vào kho. “Chuối chín để cho khỉ và heo rừng ăn, còn cá rộng lại cho rái cá, cá sấu ăn”, anh Ngọt nói.

Chỉ tay vào những con cua đinh đang phơi nắng, anh Ngọt cho biết chúng là nạn nhân của các vụ săn bắt trộm. “Chúng hoàn toàn vô hại, cần được chăm sóc. Qua sách vở, tôi biết để chúng phát triển tự nhiên thì thiên nhiên mới đa dạng, bền vững. Tôi thích công việc này vì có thể bảo vệ động vật quý cho con cháu biết trên Trái Đất này có những loài như vậy”. Với anh Ngọt, trung tâm là ngôi nhà thứ hai của anh, có khi anh ăn, ngủ tại đơn vị dù nhà anh cách đó không xa.

Chúng tôi được chị Néang Mala - nhân viên Trung tâm Du lịch sinh thái, Giáo dục môi trường và cứu hộ phát triển sinh vật thuộc Vườn quốc gia U Minh Thượng đưa đi tham quan một vòng chuồng nuôi nhốt, chăm sóc động vật hoang dã với vượn má vàng, rái cá vuốt bé, cầy vòi hương, dơi ngựa lớn, cá sấu xiêm, kỳ đà vân, gà đẫy Java, dơi ngựa Thái Lan... và có cả những loài rất quý hiếm như mèo Bengal, rái cá lông mũi, tê tê Java.

Anh Danh Ngọt chăm sóc cua đinh. 

Hàng chục chuồng được xây dựng sát nhau và đều gắn bảng ghi rõ tên, đặc điểm của từng loài. Mỗi chuồng được bố trí cây, cỏ, nước, bèo phù hợp môi trường sống của con vật.

Cuối dãy chuồng trại, chị Néang Mala được một con rái cá lông mũi “chào đón” nhiệt tình. Nhặt cành cây khô khều nhẹ, con rái cá nhép miệng, ngước cổ lên. Chị Néang Mala đưa vài con cá rô, rái cá lông mũi vui mừng. “Rái cá lông mũi toàn ngủ, có người đến nó mới thức, chờ cho ăn”, chị Néang Mala nói.

Theo chị Néang Mala, rái cá lông mũi là con vật khiến nhân viên trung tâm lo nhiều nhất khi được bàn giao cho đơn vị chăm sóc. Cuối năm 2019, con rái cá này được một khách du lịch Vườn quốc gia U Minh Thượng đưa đến trung tâm khi mới được sinh ra và đi lạc lên bờ. Sau khi tiếp nhận, nhân viên thay phiên nhau cho rái cá uống sữa, theo dõi sức khỏe nên nó lớn lên khỏe mạnh từng ngày. “Hiện rái cá nặng khoảng 5kg”, chị Néang Mala chia sẻ.

Chiếc chuồng sắt có mắt lưới chi chít, bên trong được nhân viên bố trí cành cây ngang dọc làm nơi ở cho rái cá lông mũi. Ðến chuồng khác, thấy chị Néang Mala, vài con vượn má vàng chạy đến nhận thức ăn. Chị Néang Mala cho chúng ăn, bẻ nhánh cây, vớt bèo, chăm tổ để chúng có giấc ngủ ngon...

Trung tâm Du lịch sinh thái, Giáo dục môi trường và cứu hộ phát triển sinh vật thuộc Vườn quốc gia U Minh Thượng được thành lập từ tháng 6-2013 với tên gọi ban đầu là Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật.

Theo Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Sử Hữu Song, sau sáp nhập đơn vị còn 15 người; riêng đội cứu hộ động vật có 6 nhân viên, trong đó có 3 nhân viên thú y làm nhiệm vụ chăm sóc thú rừng. Hàng ngày, trung tâm tiếp nhận cá thể sinh vật bị tịch thu từ các vụ vi phạm pháp luật hoặc được cá nhân, tổ chức tự nguyện giao nộp để điều trị, phục hồi chức năng cho chúng. Tùy tình trạng sức khỏe, con vật được thả về môi trường tự nhiên sau thời gian cứu hộ, chăm sóc.

Do đơn vị ít người nên cường độ làm việc của nhân viên trung tâm khá cao. Ngoài việc thay nhau trực và kiểm tra sức khỏe của động vật, dọn vệ sinh, nhân viên phải sẵn sàng tiếp ứng khi tổ chức, cá nhân bàn giao động vật. “Ðộng vật lúc được bàn giao thường yếu do bị săn bắn, vận chuyển, thay đổi môi trường tự nhiên, nhân viên phải chuẩn bị mọi biện pháp khẩn cấp, chỉ cần chậm chút là thiên nhiên mất luôn một loài động vật quý hiếm”, đồng chí Song nói.

Với diện tích hơn 4ha, nằm trong Vườn quốc gia U Minh Thượng rộng hơn 8.000ha, trung tâm hiện chăm sóc, nuôi dưỡng 36 loài với 202 cá thể động vật hoang dã phục vụ công tác bảo tồn, nghiên cứu khoa học và giáo dục môi trường. Năm 2023, trung tâm tiếp nhận cứu hộ và chuyển giao bảo tồn 21 loài gồm 127 cá thể; tổ chức và phối hợp tái thả 12 loài gồm 179 cá thể về tự nhiên; thực hiện sinh sản thành công ba loài mèo rừng, cầy vòi hương, dơi ngựa Thái Lan; cho sinh sản và tái thả hơn 54.000 con cá lóc, cá sặc rằn về tự nhiên.

“Trung tâm thường xuyên tuyên truyền đến người dân không săn bắt các loài động vật hoang dã; lồng ghép vào nội dung thuyết minh cho các đoàn du khách tham quan. Nhờ đó, nhiều tổ chức, cá nhân trực tiếp liên hệ bàn giao động vật quý hiếm”, đồng chí Sử Hữu Song cho biết. 

Bài và ảnh: LÊ VINH